Suðurland

Minnisvarðar á Suðurlandi

Árnessýsla – Rangárvallasýsla – Skaftafellssýslur – Vestmannaeyjar

---

Árnessýsla

Þingvellir

Bjarni Benediktsson (1908-1970) – Sigríður Björnsdóttir (1919-1970)

Hér stóð ráðherrabústaðurinn sem brann 10. júlí 1970.

Þar létust Bjarni Benediktsson forsætisráðherra, Sigríður Björnsdóttir kona hans, og Benedikt Vilmundarson dóttursonur þeirra.

Íslenska þjóðin reisti þennan minnisvarða. 

Minnisvarðinn stendur undir Hallinum  sunnan við Valhöll á Þingvöllum þar sem Ráðherrabústaðurinn eða Konungshúsið stóð. Konungshúsið var byggt á Efri-Völlum 1907 áður en von var á Friðriki VIII konungi til landsins, en var flutt fyrir Alþingishátíðina 1930 á þann stað sem hann var síðan og kallaður Ráðherrabústaður eftir það því ráðherrar nýttu hann.

---

Arnarbæliskirkja

Hér stóð Arnarbæliskirkja.

Kirkju er fyrst getið í Arnarbæli um 1200 en var lögð niður 1909.

Þessi minnisvarði stendur í gamla kirkjugarðinum í Arnarbæli

---

Konungssteinn C IX

Konungssteinn Kristjáns IX Danakonungs sem reistur var honum til heiðurs við konungskomuna 1874.

Letrið á steininum 1874 er verk Sverris Runólfssonar sem var íslenskur brautryðjandi í steinhöggi og hafði lært þá iðn í Danmörku. Letrið var endurnýjað árið 2007 að tilhlutan Dansk-Íslenska verslunarfélagsins.

Steinninn stendur i hlíðinni rétt austan við Geysi.

---

Konungssteinn Friðrik VIII

Konungssteinn Friðriks 8. Danakonungs sem reistur var honum til heiðurs við konungskomuna 1907.
Nú var Sverrir Runólfsson ekki lengur viðlátinn og þá valdist til verksins annar steinhöggvari, Júlíus Schou. Hann var upprunninn í Borgundarhólmi en fluttist til Íslands í fyrstu ásamt tveim öðrum steinsmiðum til að reisa Alþingishúsið. Letrið á steininum var endurnýjað árið 2007 að tilhlutan Dansk-Íslenska verslunarfélagsins.

Steinninn stendur í hlíðinni rétt austan við Geysi

---

Konungssteinn C X

Konungssteinn Kristjáns X Danakonungs sem reistur var honum til heiðurs við konungskomuna 1921.Það kom einnig í hlut Júlíusar Schou að höggva fangamark Kristjáns X. á steininn við komu hans til Íslands 1921. Letrið á steininum var endurnýjað árið 2007 að tilhlutan Dansk-Íslenska verslunarfélagsins. Steinninn stendur í hlíðinni rétt austan við Geysi

---

Haukadalur – Kristian Kirk

Á 26. stjórnarári Christians X keypti danskur Íslandsvinur, Direktör, Cand. polit.
Kristian Kirk hið forna höfuðból Haukadal.
Girti, græddi, hefti sandfok, endurbyggði kirkju, og gaf
Skógrækt ríkisins jörðina.

---

Hákon Bjarnason (1907-1989)

Minningarsúla um Hákon Bjarnason 

Súla þessi var reist til minningar um Hákon Bjarnason skógræktarstjóra á 100 ára afmæli skógræktar á Íslandi og 60 ára afmæli skógræktar í Haukadal 1999.

Hákon Bjarnason var skógræktarstjóri frá 1. mars 1935 til 30. júní 1977, eða í 42 ár. Hann hafði víðtæka þekkingu á náttúru Íslands og sögu þess, ásamt mikilli yfirsýn um skóga á norðurhveli jarðar.

Með eldmóði brautryðjandans beitti hann þessari þekkingu til að fegra og bæta gróður á Íslandi. Hann barðist gegn úreltum hugsunarhætti hjarðmannaþjóðfélagsins á Íslandi og var brautryðjandi í að auðga gróður landsins með innflutningi trjátegunda og jurta. Barátta hans breytti í þessu tilliti hugunarhætti mikils hluta íslensku þjóðarinnar.

Myndmál súlunnar

Súluna skar Guðjón Kristinsson, Árbæ í Ölfusi. Súlan hefur fjölbreytt myndmál. Hún er fyrst og fremst norræn að gerð en áhrifa gæti frá myndsúlugerð indána í Ameríku, sem Hákon hreyfst af. 

Fótur súlunnar með eldtungunum á að tákna hugsjónaeldinn og kraftinn sem einkenndi störf Hákonar. Súlan lýsir gróðurframvindu á Íslandi með lauftáknum víðis og birkis, baráttunni við erkifjandann, sauðkindina, árangri og lokamarkmiði skógræktarinnar, sem eru afurðirnar efst á súlunni. Ýmis tákn um tengsl við hina ýmsu heimshluta, hvaðan Íslendingar hafa aflað sér fanga við skógræktina, má finna á súlunni: t.d. elg frá Noregi, skallaörn frá Alaska og rússneska björninn. Einni er þar að finna andlit indíana frá Ameríku sem er einkennandi fyrir ,,totemsúlur” frumbyggjanna.
Norrænu áhrifin birtast í landvættum Íslands: Sunnlenski bergrisinn trónir á toppi og hlutar hinna landvættanna birtst víðsvegar um súluna. Fjaðurpenninn er tákn áróðursmeistarans fyrir málstað skóga og skjóls, í nöktu og tötrum klæddu landi.

Hákonarlundur

Til lundarins var stofnað 1939 en þá var ráðist á móana sem hér voru þá, með þeim stærsta plógi sem völ var á. Síðan var herfað með diskaherfi. Flagið var látið liggja óhreyft þar til í apríl 1941, að Hákon Bjarnason og Pálmi Pálsson frá Hjálmsstöðum í Laugardal, sáðu birkifræi, sem ættað var úr Bæjarstaðaskógi, í randir eftir öllu flaginu norðan heimreiðarinnar en breiðsáð var sunnan hennar. Lítið bar á birki næstu árin og 1943 var flagið orðið fallegasta túnslétta. Sigurði Greipssyni á Geysi var því leyft að slá sléttuna og fékkst þokkalegur heyfengur af ilmandi töðu. Sléttan var svo enn slegin sumarið 1944, en þá kom mikið af birkilaufi í heyið, svo hún var ekki slegin oftar.
Birkið óx svo smám saman upp úr grasinu og um 1960, 16 árum eftir að vart varð við laufið í heyinu voru hér orðin hin álitlegustu skjólbelti. Einar Sæmundsen, sem þá var skógarvörður í Haukadal, lét planta talsverðu af sitkagreni og dálitlu af fjallaþin og rauðgreni í skjóli við birkið. Þau tré eru nú mest áberandi.

Hér hefur gróðurframvinda orðið nokkuð á sama veg og í heimkynnum sitkagrenisins í Alaska. Nakið landið klæðist með lauftrjám: Birki, elri, víði og ösp, en sitkagrenið kemur inn á síðari stigum og verður smám saman drottnandi tegund, enda langtum langlífari en lauftrén.

---

Arbonne International

Arbonne International pure Swiss skin care.
This cairn erected and 10,000 trees planted today by proud representative and their families from Iceland, Norway and USA.
This plaque recognizes all with special thanks to those who made it possible:
Skógrækt ríkisins, Inga Holdö and Gísli Sigurðsson.

Haukadalur 9th day of June, 1990

Stendur ofarlega í Haukadalsskógi

---

Sandgræðsla

Hér hófst sandgræsla á vegum ríkisins 8. júlí 1907.

Minnisvarðinn var reistur 8. júlí 2007 við Reyki á Skeiðum [sjá Bændablaðið, 15. janúar 2008]

---

Þór / Ísleifur

Þór / Ísleifur biskup

Verk eftir Pál Guðmundsson á Húsafelli í tilefni af 1000 ára kristni á Íslandi. Steinninn var klofinn í tvennt og merkir heiðni og kristni sem komin eru af sama meiði.

Verkið stendur í Skálholti

---

Skaftholtsréttir

Elstu heimildir um réttina eru frá 13. öld.
Endurgerð réttarinnar 2000-2009

Vinir Skaftholtsrétta

Stendur við Skaftholtsréttir

---

Skaftholtsréttir – Fjallkóngar

Skaftholtsréttir

Elstu réttir landsins
Fjallkóngar á Gnúpverjaafrétti á síðustu öld og síðan:
Erlendur Loftsson 1893-1906 Hamarsheiði
Ólafur Bergsson 1907-1927 SkriðufelliJóhann Kolbeinsson 1928-1961 Hamarsheiði
Sigurgeir Runólfsson 1962-1976 Skáldabúðum
Sveinn Eiríksson 1977-1984 Steinsholti
Árni Ísleifsson 1985-2000, 2003 Þjórsárholt
Már Haraldsson 2000-2001 Háholti
Lilja Loftsdóttir 2004-     Brúnum

Stendur við Skaftholtsréttir

---

Þjórsárdalsskógur

Til minningar um hjónin 
Hjálmar Rögnvald Bárðarson siglingamálastjóra (1918-2009)
Else Sörensen Bárðarson (1920-2008).

Þau gáfu skerf af eigum sínum til landgræðsluskógræktar og hluta hefur verið varið til að endurheimta skóga í Þjórsárdal.
Með vinsemd og virðingu
Landgræðslusjóður 2012.

Stendur við Hjálparfoss í Þjórsárdal

---

Ásgrímur Jónsson (1876-1958)

Ásgrímur Jónsson listmálari

fæddist í Rútsstaðahjáleigu árið 1876

Minnisvarði stendur við Timburhóla, ekki langt frá fæðingarstað listamannsins.

Ríkisstjórn Íslands reisti Ásgrími bautastein í kirkjugarði Gaulverjabæjarkirkju.

---

Bergþór úr Bláfelli

Minnisvarði um Bergþór úr Bláfelli, sem jarðsettur var þar sem heyrðist í kirkjuklukkum og nið Tungufljótsins, sbr. þjóðsöguna um Bergþór úr Bláfelli.

---

Einar Einarsson (1909-1994)

Einar Einarsson (f. 12.5.1909 – d. 26.8.1994) var fæddur og uppalinn á Urriðafossi. Hann stundaði alla ævi laxveiðar í Þjórsá. Eftir að hann flutti til Reykjavíkur dvaldi hann öll sumur ásamt fjölskyldu sinni við veiðar hér í ánni.
Þjórsá og veiðiskapurinn var líf hans og yndi. Hann þekkti hvern hyl og látur við Urriðafoss. VIð veiðarnar var hann eðlilegur hluti náttúrunnar. Maðurinn og áin voru sem eitt. 

Ég stóð við ána og starði 
í straumlygnu rétt við klöpp
og hugsun mín lék sér við laxinn
sem leitaði móti straum – 

Ég vaknaði upp við að áin
rann inn í mitt ljóð, og minn draum.  MJ

Til minningar um Einar Einarsson frá Urriðafossi, 12. maí 2009. [Texti á skildi].

Steinninn stendur við fossinn Urriðafoss í Þjórsá.

---

Freysteinn Gunnarsson (1892-1976)

Freysteinn Gunnarsson skólastjóri

Kennaraskóla Íslands 1929-1962

f. að Vola 18. ágúst 1892
ólst upp í Hróarsholti
d. 27. júní 1976.

Öllum kom hann til nokkurs þroska.

Nemendur, sveitungar og aðrir vinir þakka

---

Dr. Helgi Pjeturss (1872-1949)

Dr. Helgi Pjeturss jarðfræðingur

,,Starfsævi hans var á sviði jarðvísinda og heimsfræði.

Það sem þúsundir milljóna hafa haldið vera líf í andaheimi eða góðheimi, er lífið á öðrum hnöttum.

Á nálægum slóðum urðu honum ljósar jökulminjar, sem leiddu hann til þeirrar meginuppgötvunar að ísöld skiptist í jökulskeið og hlýskeið.

Hér í Hlíð átti hann athvarf og mótaði ýmsar merkustu hugmynda sinna.” [Texti á minnisvarða]

Vangamynd gerði Ívar Valgarðsson eftir ljósmynd Jóns Kaldal.
Minnisvarðinn sem var afhjúpaður árið 2010 stendur við bæinn Hlíð í Skeiða- og Gnúpverjahreppi.

Aðrir minnisvarðar eru um dr. Helga í Hellisholtum (sjá næsta minnisvarða) og í Reykjavík.

---

Dr. Helgi Pjeturss (1872-1949)

Dr. Helgi Pjeturss jarðfræðingur

,,Sumarið 1899 fann Helgi Pjeturss hér í Nónási berglag sem hann sá að mjög líktist jökulruðningi. Það er á milli basaltlaga í snarhallandi berggrunni Hreppanna. Sama sumar fann hann slík berglög víðar í Hreppum. Hann sá að á ísöld höfðu skipst á jökulskeið og hlýskeið löngu áður en landslagið mótaðist sem nú sjáum við. 
Hann fylgdi þessari uppgötvun eftir á rannsóknarferðum um Vestur- og Norðurland og fann einnig þar harðnaðan jökulruðning á milli basaltlaga í blágrýtisfjöllum.
Uppgötvun hans leiddi til nýs skilnings á jarðsögu Íslands.
Nú er vitað að bergið í Nónási er tæplega tveggja milljón ára gamalt.

Minningarskjöldur reistur árið 2010 að frumkvæði Garðars Olgeirssonar og Önnu E. Ipsen í Hellisholtum, Heimspekistofu dr. Helga Pjeturss og Kristjáns Sæmundssonar jarðfræðings.” (Texti á íslensku og ensku.)

Minnisvarðinn er festur á klettavegg Nónáss við Hellisholt í Hreppum. Vangamynd eftir Ívar Valgarðsson eftir ljósmynd Jóns Kaldal.

Aðrir minnisvarðar um dr. Helga eru í Hlíð, Skeiða- og Gnúpverjahreppi (hér fyrir ofan) og í Reykjavík.-

---

Jón Arason biskup (1484-1550)

Jón Arason byskup ljet hér lífið fyrir trú sína og ættjörð 7. nóvember 1550.
Prestur og síðar biskup á Hólum í Hjaltadal 1522 til dauðadags. 

Minnisvarði um aftöku stendur í Skálholti

---

Jón Ólafsson (1920-2001)

Í minningu Jóns Ólafssonar (1920-2001)

gaf fjölskylda hans Skaftholtsréttum þessa fánastöng árið 2007.
Jón var bóndi i Eystra-Geldingaholti og fjallmaður Gnúpverja í áratugi.

Minnisvarðinn stendur við Skaftholtsréttir

---

Jón Þorkelsson Vídalín (1666-1720)

Jón Þorkelsson Vídalín Skálholtsbiskup
f. 21. mars 1666 – d. 30. ágúst 1720

Við Hallbjarnarvörður eru volgrur og þar var lengi sæluhús, sem rústir sjást af rétt fyrir vestan vörðurnar. Þar í sæluhúsinu lést meistari Jón Vídalín biskup aðfararnótt  30. ágúst 1720 er hann var á leið vestur á Snæfellsnes til að jarðsyngja mág sinn séra Þórð Jónsson á Staðarstað.

Fyrir ofan eru myndir af eldri krossi sem reistur var fyrir nokkrum árum.
Skálholtsfélagið hið nýja lét reisa nýtt minnismerki á 300. ártíð Jóns Vídalín hinn 30. ágúst 2020. Það minnismerki er hér fyrir neðan. Unnið af Páli Guðmundssyni á Húsafelli.

Herra Guð í himnasal
haltu mér við trúna.
Kvíði ég fyrir Kaldadal
kvelda tekur núna.

Minnisvarðarnir standa við Hallbjarnarvörður.

---

Magnús Helgason (1857-1940) frá Birtingaholti

Séra Magnús Helgason frá Birtingaholti
Skólastjóri Kennaraskóla Íslands 1908-1929.

Minnisvarðinn stendur á Flúðum.

---

Páll Bjarnason (1884-1968)

Pálslundur

Til minningar um Pál Bjarnason formann Umf. Samhygðar
f. 30.7.1884 – d. 27.2.1968 og konu hans
Elínu Guðmundsdóttur, f. 6.4.1891 – d. 9.3.1915.
Þau bjuggu í Gerðum
Ingibjörg Pálsdóttir gaf trén hér í kring.

Minnisvarðinn og Pálslundur eru í Timburhólum

---

Sigríður Tómasdóttir (1871-1957)

Sigríður Tómasdóttir var fædd í Brattholti 24. febrúar 1871 og bjó þar alla ævi. Hún var næstelst af 13 börnum Margrétar Þórðardóttur húsfreyju og Tómasar Tómassonar bónda í Brattholti. Sjö af börnunum komust til fullorðinsára. Sigríður varð fljótlega leiðtoginn í systkinahópnum, þar sem eldri systir hennar og eini bróðirinn fluttu snemma að heiman. Systrunum sem eftir voru þótti Sigríður oft heldur ströng.

Sigríður í Brattholti var meðalkona á hæð og nokkuð þrekin. Hún þótti fríð sýnum á yngri árum og hafði mikið og fagurt ljóst hár. Hún var víkingur til verka og vann framanaf að mestu við útistörf.

Það var í kringum 1875 sem ferðamenn fóru almennt að venja komur sínar að Gullfossi. Fram að þeim tíma var ekki auðvelt að komast að fossinum, enda yfir vegleysur og óbrúaðar ár að fara. Sigríður í Brattholti og systur hennar fylgdu oft gestum að Gullfossi og þær lögðu fyrsta stíginn niður að fossinum. 

Sigríður í Brattholti lést haustið 1957 á 87. aldursári.
Minnisvarðinn sem hér stendur (við Gullfoss) var reistur árið 1978 og er vangamyndin á honum eftir Ríkarð Jónsson myndhöggvara.

---

Sigurður Greipsson (1897-1985)

Hér í Haukdal fæddist Sigurður Greipsson 22. ágúst 1897. Á Söndunum við Geysi reisti hann hús og stofnaði íþróttaskóla 1927.
Íþróttaskólinn í Haukdal var síðan starfræktur samfellt til 1970. Skóladvalar nutu 823 piltar.
Sigurður Greipsson var Glímukappi Íslands samfellt í 5 ár, 1922 til 1927.
Formaður Héraðssambandsins Skarphéðinn í 44 ár, 1922 til 1966.
Eiginkona Sigurðar var Sigrún Bjarnadóttir frá Bóli í Biskupstungum, f. 1903 d. 1979. 
Sigurður lést 19. júlí 1985.

Minnisvarðinn sendur í Haukdalsskógi

---

Valdimar Briem (1848-1930)

Valdimar Briem sálmaskáld
f. 1.2.1848 – d. 3.5.1930

Prestur á Stóra-Núpi

Einn geisli lýst upp getur myrkan klefa.
einn neisti kveikt í heilum birkilundi,
einn dropi vatns sér dreift um víðan geiminn.

Ein hugsun getur burt rýmt öllum efa,
eitt orð í tíma vakið sál af blundi,
einn dropi líknar drottins frelsað heiminn.

Minnisvarðinn er eftir Helga Gíslason og stendur á hlaðinu á Stóra-Núpi.

---

Úlfljótsvatn

Úlfljótsvatn

Íslandsklukka.

---

Óskar Pétursson (1906-1989)

Til minningar um Óskar Pétursson skátaforingja
Skátar reistu

Óskar var skáti og starfaði sem slíkur í 73 ár og hefur varla nokkur maður verið skáti jafn lengi.

Minnisvarðinn stendur á hlaðinu á skátabúðunum á Úlfljótsvatni

---

Grímsnes

Skógræktarfélag Árnesinga stofnað 2. nóvember 1940

Framkvæmdastjórar 1940-2010
Óskar Þór Sigurðsson, skólastjóri á Selfossi, verkstjórn á Snæfoksstöðum sumurin 1958-1970Garðar Jónsson, framkvæmdastjóri 1963-78,
Böðvar Guðmundsson, skógarvörður á Selfossi, framkvæmdastjóri 1978-Félagið keypti Snæfoksstaði 4. apríl 1954 og reisti minnisvarðann sumarið 2010 á 70. afmælisári félagsins.
Formenn félagsins 1940-2010Jón Ingvarsson, vegaverkstjóri á Selfossi, formaður 1940-1946;Ólafur Jónsson, kaupmaður í Hlöðum, formaður 1946-1974;Sigurður Ingi Sigurðsson, oddviti á Selfossi, formaður 1974-1981;Kjartan Ólafsson, alþingismaður í Hlöðutúni, formaður 1981-1995, 2009-Óskar Þór Sigurðsson, skólastjóri á Selfossi, 1996-2009Einnig eru allir stjórnarmenn á 70 árum taldir upp á einum skildi, en þeir eru 24 talsins
Félagsdeildir:
Skógræktarfélag Árnesinga tók upp deildarskiptingu á aðalfundi 14. apríl 1951.Félagsdeildir hafa verið starfandi í flestum hinna fornu hreppa í Árnessýslu og gróðursett er í heimalönd.
Taldar eru upp 16 deildir Skógræktarfélagsins í Árnessýslu. 

Minnisvarðinn stendur á Snæfoksstöðum

---

Tómas Guðmundsson (1901-1983)

Tómas Guðmundsson skáld
F. á Efri-Brú 1901
D. í Reykjavík 1983.

Minnisvarðinn stendur við Efri-Brú í Grímsnesi

Fljótið helga

Að haustnóttum einn ég að heiman geng
því harms míns og gleði bíður
hið myrka fljót, sem við flúð og streng
svo fallþungum niði líður.
Það kom hingað forðum á móti mér
hvern morgun í sóldýrð vafið.
Í kvöld á það sefandi söng, sem ber
minn síðasta vordag í hafið. …

Og geiglausum huga ég held til móts
við haustið, sem allra bíður.
Og sefandi harmljóð hins helga fljóts
úr húminu til mín líður.
Eins veit ég og finn að það fylgir mér
um firð hinna bláu vega,
er hníg eitt síðkvöld að hjarta þér,

---

Sólheimar

Pétur Sveinbjarnarson (1945-2019)

Pétur Sveinbjarnarson f. 23. ágúst 1945 – hann lést á Kanaríeyjum 23. desember 2019.
Stjórnarformaður Sólheima 1979-2017.
Frumkvöðull, eldhugi og hamhleypa til verka.

Minnisvarðinn stendur á Sólheimum.

Pét­ur kom víða við í ís­lensku þjóðlífi og var sæmd­ur fálka­orðu árið 2007 fyr­ir starf sitt fyr­ir Sól­heima í Gríms­nesi. Þar gegndi hann stjórn­ar­for­mennsku í 38 ár.

Pét­ur var kjör­inn í stjórn Camp­hill Villa­ge Trust, sjóðs sem á og rek­ur fjölda byggðahverfa og miðstöðva í Bretlandi sem veita fólki með sérþarf­ir þjón­ustu á sviði bú­setu, at­vinnu og fé­lags­starfs, árið 2006. Pét­ur var fyrsti er­lendi rík­is­borg­ar­inn sem kos­inn var inn í stjórn sjóðsins.
Pétur var heiðursfélagi Knattspyrnufélagsins Vals.
Pét­ur var virk­ur í starfi Sjálf­stæðis­flokks­ins og var formaður Heimdall­ar, fé­lags ungra sjálf­stæðismanna.
Pét­ur gegndi stöðu fram­kvæmda­stjóra nefnd­ar­inn­ar sem bar ábyrgð á upp­töku hægri um­ferðar hér­lend­is árið 1968.
Pét­ur var fram­kvæmda­stjóri Þró­un­ar­fé­lags mið­borg­ar Reykja­vík­ur á tí­unda ára­tugn­um. Hann átti og rak um ára­bil veit­inga­staðinn Ask, Veit­inga­mann­inn og fleiri fyr­ir­tæki.

---

Sesselja Hreindís Sigmundsdóttir (1902-1974)

Listaverk eftir Jón Sigurpálsson gert í minningu Sesselju Hreindísar Sigmundsdóttur.

Á stalli verksins er nafn Sesselju og orðin sem hún svaraði með þegar hún var spurð hvernig hún ætlaði að framkvæma það sem hugur hennar stóð til:
,,Mér leggst eitthvað til.”

Verkið stendur á aðaltorgi Sólheima í Grímsnesi

---

Sesselja Hreindís Sigmundsdóttir (1902-1974)

Sesselja Hreindís Sigmundsdóttir fæddist í Hafnarfirði 5. júlí 1902. Foreldrar hennar voru Kristín Símonardóttir og Sigmundur Sveinsson. Systkini Sesselju voru sjö; Steinunn, Sigríður, Gróa, Þórarinn, Kristinn, Lúðvik og Símon. Sesselja fluttist tveggja ára að Brúsastöðum í Þingvallasveit er faðir hennar tók við rekstri veitingahússins Valhallar. Árið 1919 fluttist fjölskyldan til Reykjavíkur.

Sesselja stundaði nám í sex ár í Danmörku, Sviss og Þýskalandi, m.a. í uppeldisfræði, barnahjúkrun og rekstri barnaheimila og var fyrsti Íslendingurinn sem lærði umönnun þroskaheftra.Á námsárunum í Þýskalandi kynntist Sesselja kenningum dr. Rudolf Steiner (1861 – 1925 ) – ”anthroposophy” eða mannspeki. Sesselja stundaði einnig nám í garðyrkju, blómarækt og meðferð alifugla.

Sesselja leigði jörðina Hverakot af barnaheimilisnefnd Þjóðkirkjunnar og stofnaði Sólheima 28 ára gömul, á afmælisdegi sínum, þann 5. júlí 1930. Hún ól upp fjölmörg fósturbörn og var brautryðjandi í uppeldismálum og umönnun þroskaheftra á Íslandi. Sesselja var frumkvöðull í lífrænni ræktun, ekki aðeins á Íslandi heldur líka á Norðurlöndum og er í raun fyrsti íslenski umhverfissinninn.

Eftir að Sesselja flutti til Íslands 1930 stóð hún í bréfaskriftum við fjölda fólks í Danmörku, Þýskalandi, Hollandi, Englandi og Sviss, m.a. um lífeflda ræktun (bio-dynamics) og mannspeki og ferðaðist hún reglulega til þessara landa. Meðal þeirra sem hún átti í bréfaviðskiptum voru dr. Karl König, stofnandi Camphill-hreyfingarinnar í Bretlandi, Sólveig Nagel frá Noregi og Caritu Stenback frá Finnlandi en þær voru frumkvöðlar í málefnum þroskaheftra í sínum heimalöndum.

Sesselja ættleiddi tvö börn: Hólmfríði og Elvar og ól upp 14 fósturbörn. Elvar lést 27. nóvember 1963. Sesselja giftist Rudolf Richard Walter Noah 17. mars 1949. Noah var þýskur tónlistarmaður og kennari, sem kom til Íslands 1935 en var handtekinn af breska hernum 5. júlí 1940 og fluttur í fangabúðir til Englands. Noah fékk ekki leyfi til að koma til Íslands fyrr en 1949 eftir níu ára fjarveru. Hann fór aftur til Þýskalands 7. mars 1953 án þess að Sesselja og hann skildu formlega. Noah lést í Þýskalandi 1967.
Sesselja lést á Landakotsspítala í Reykjavík 8. nóvember 1974, 72 ára gömul. Jónína Michaelsdóttir rithöfundur skrifaði bókina ,,Mér leggst eitthvað til – sagan um Sesselju Sigmundsdóttur og Sólheima”. Bókin var gefin út af Styrktarsjóði Sólheima árið 1990. 

Stendur framan við Sesseljubúð á Sólheimum.

---

Minnisvarði

Minnisvarði um látna íbúa sem hvíla fjarri Sólheimum
Blessuð sé minning þeirra.
Jesú Kristur sagði: Ég lifi og þér munuð lifa!  Jóh. 14:19.

Stendur í kirkjugarðinum á Sólheimum

---

Þorlákshöfn

Egill Thorarensen (1897-1961)

Hann breytti verstöðinni Þorlákshöfn í nútíma bæ.

Minnisvarðinn stendur í miðbæ Þorlákshafnar og er eftir Gunnstein Gíslason

Annar minnisvarði um Egil er á Selfossi.

---

Hveragerði

Elna Ólafsson (1912-1998) – Unnsteinn Ólafsson (1913-1966)

Hjónin Elna Ólafsson og Unnsteinn Ólafsson
skólastjóri 1939-1966.

Unnsteinn var skólastjóri Garðyrkjuskólans á Reykjum í Ölfusi.
Nemendur og vinir reistu honum þennan minnisvarða sem stendur í Unnsteinslundi ofan við garðyrkjuskólann. Helgi Gíslason myndhöggvari gerði minnisvarðann.

---

Gísli Sigurbjörnsson 1907-1994

Gísli Sigurbjörnsson fæddist 29. okt. 1907 í Reykjavík. Hann lést 7. janúar 1994.
Hann lauk prófi frá Verslunarskóla Íslands 1927. Hann stofnaði Elli- og hjúkrunarheimilið Grund árið 1938 og var forstjóri þess frá stofnun og jafnframt forstjóri Áss í Hveragerði frá 1952. Auk þess að vinna brautryðjendastarf í þágu aldraðra sinnti Gísli mikið íþróttamálum, bindindismálum og ferðamálum alla tíð. Hann var einn af stofnendum Krabbameinsfélags Íslands og formaður Knattspyrnufélagsins Víkings um skeið. Hann gegndi auk þess fjölda trúnaðar- og áyrgðarstarfa á ýmsum vettvangi.

Minnisvarðinn var afhjúpaður 3. sept. 1995. Hann stendur á lóð Dvalarheimilisins Áss í Hveragerði. Brjóstmyndina gerði Helgi Gíslason myndhöggvari.

---

Gunnar Björnsson

Trjálundur þessi er til minningar um
Gunnar Björnsson
garðyrkjubónda í Álfafelli 1913-1977.

---

Lárus J. Rist (1879-1964)

Munit, at léð er lýði land fyrir kraft og anda. [M. Joch.]

Árið 1936 kom Lárus J. Rist sundkennari frá Akureyri til Hveragerðis.  Hann hafði stundað nám við lýðháskólann Askov í Danmörku og lokið prófi frá fimleikaskólanum í Kaupmannahöfn árið 1906.  Lárus hafði um árabil unnið við sundkennslu á Akureyri og 6. janúar 1907 vann hann það afrek að synda yfir Eyjafjörð.  Lárus gekk í Ungmennafélag Ölfusinga og varð fljótlega mikilvirkur í félagsstarfinu.  Hann var stórhuga og setti sér það markmið að í Hveragerði skyldi byggð vegleg sundlaug, stærsta sundlaug landsins.  Lárus tók forystu í sundlaugarnefnd og valdi sundlauginni stað í gilinu fyrir neðan gróðurskálana á Reykjum.  Þar seytlaði volgur lækur milli grasigróinna bakka og hjálpaði hann til að grafið var fyrir lauginni á þessum stað.

Í ágústmánuði árið 1959 var afhjúpaður minnisvarði um Lárus J. Rist í Laugarskarði í tilefni áttræðisafmæli hans.  Þetta var brjóstmynd gerð af listamanninum Ríkarði Jónssyni. 

Það var hátíðarblær yfir staðnum þennan dag og hundrað börn og unglingar steyptu sér til sunds í laugina.  Jóhannes úr Kötlum flutti frumsamið kvæði að fornum hætti.  Gunnar Benediktsson rithöfundur las kvæði Matthíasar Jochumssonar í tilefni af Eyjarfjarðarsundi Lárusar árið 1907. [Af vef Hveragerðis]

Minnisvarðinn stendur í Laugarskarði við sundlaug Hveragerðis.

---

Unnsteinslundur

Árið 1943 átti Unnsteinn Ólafsson skólastjóri frumkvæði að gerð grasagarðs hér í hlíðinni, sem nú er við hann kenndur.

Á sumardaginn fyrsta 1998
Garðyrkjuskóli ríkisins

---

Blóm í bæ 2010

Blóm í bæ 2010

Þessi silfurreynir er gjöf frá Garðyrkjufélagi Íslands til Hveragerðisbæjar í tilefni af 125 ára afmæli félagsins.
Hann er beinn afkomandi elsta trés landsins sem talið er að hafi verið gróðursett 1884 við hús Schierbech landlæknis við Suðurgötu í Reykjavík.

---

Árborg (Selfoss, Eyrarbakki, Stokkseyri)

Egill Gr. Thorarensen (1897-1961)

,,Með eins manns anda ávannst oft stórvirki þúsund handa” (EB)

Egill Gr. Thorarensen –  Jarlinn í Sigtúnum ,,haukskyggn, hamrammur og munamildur” (K.f.D)

Egill (1897-1961) var kaupmaður í Sigtúnum á Selfossi 1918-1930. Hann stýrði Kaupfélagi Árnesinga frá 1930, tók við formennsku í Mjólkurbúi Flóamanna ári síðar og gegndi báðum störfum til æviloka. Hann var óumdeilanlenga fremsta athafnaskáld Sunnlendinga í áratugi og ruddi Selfossi braut sem höfuðstað Suðurlands og Þorlákshöfn sem hafnarbæ.

,, … allharður undir brún að líta, en ef betur er að gætt, bros undir hvarmi og blik gáfna og góðmennsku í augum.” (Á.Þ.)

Verkið gerði Ragnhildur Stefánsdóttir og stendur það gegnt Ölfusárbrú í nýja miðbænum á Selfossi.

Annar minnisvarði um Egil er í Þorlákshöfn

---

Júlíus Steingrímsson (1910-2003)

,,Hornsteinn og aðrir steinar á og við horn”

Til minningar um Júlíus Steingrímsson velunnara Skógræktarfélags Selfoss.

Verkið er eftir Þór Sigmundsson og stendur í Hellisskógi á Selfossi

---

Stefanía Gissurardóttir (1909-1989) – Sigurður Pálsson (1901-1987)

Minnisvarði um heiðurshjónin Stefaníu Gissurardóttur og Sigurð Pálsson vígslubiskup. 
Fyrsti prestur á Selfossi 1952-1971
Heiðursborgari Selfossbæjar 1981.

Sr. Sigurður var einnig vígslubiskup í Skálholtsbiskupsdæmi 1966-1983.

Að lokinni messu í morgun, 22.3.2009, var vígður veglegur minnisvarði um heiðurshjónin sr. Sigurð Pálsson og frú Stefaníu Gissurardóttur sem voru burðarásar Selfosskirkju frá upphafi. Sólin skein og athöfnin sem var utandyra, var falleg þar sem Sigurður vígslubiskup Sigurðarsson sonur þeirra hjóna flutti predikun.

Frumkvæði að þessu kom frá Birni I. Gíslasyni sóknarnefndarmanni en sveitarfélagið Árborg styrkti þetta framtak.  Þorvaldur Guðmundsson afhjúpaði svo minnisvarðan ásamt Eysteini Ó. Jónassyni formanni sóknarnefndar.

Þetta framtak var öllum hlutaðeigandi til mikils sóma. [ELA]

Minnisvarðinn stendur við Selfosskirkju.

---

269. flugsveit Konunglega breska flughersins

Til minningar um 269. flugsveit Konunglega breska flughersins sem dvaldi að Kaldaðarnesi á árunum 1941-1943.

Reistur 10. ágúst 1999
Flugfélagið Atlanta ehf, Viðhald og skipulagning ehf
og Flugmálafélag Íslands, meðlimur í F.A.I.

In remembrance of the 269 squadron RAF
based in Kaldaðarnes 1941-1943.

Erected August 10th 1999
Air Atlanta Icelandic Ltd., Maintenance and Planning Ltd.
and the Icelandic Aero Club, member of FAI

Fabricated by Ingvar Þórðarson

---

Tryggvagarður

Skógræktarfélag Árnesinga hóf ræktun Tryggvagarðs 1941 í tilefni 50 ára afmælis fyrstu brúar yfir Ölfusá og til að minnast Tryggva Gunnarssonar brúarsmiðs. Tryggvagarður var fyrsta verkefni félagsins, sem stofnað var 2. nóvember 1940.
Skógræktarfélag Árnesinga gaf Selfosshreppi Tryggvagarð 10. apríl 1954
og reisti þennan minnisvarða 2010. Minnisvarðinn stendur í Tryggvagarði.

Annar minnisvarði um Tryggva er í alþingisgarðinum í Reykjavík.

---

Stokkseyri

Minnisvarði um drukknaða sjómenn frá Stokkseyri

Minnisvarði um drukknaða sjómenn frá Stokkseyri

Minnisvarðinn stendur á Kirkjutorgi við Stokkseyrarkirkju. 
Varðann teiknaði Elfar Þórðarson. Varðann afhjúpaði Forseti Íslands, Vigdís Finnbogadóttir á Sjómannadaginn, 5. júní 1998.

---

Páll Ísólfsson (1893-1974)

Páll Ísólfsson tónskáld 1893-1974

Páll fæddist á Stokkseyri. Til Reykjavíkur kom hann árið 1908 og lærði tónlist hjá Sigfúsi Einarssyni. Hann lærði á orgel hjá Karl Straube í Leipzig (1913-18). Páll fór síðan til Parísar til frekara náms árið 1925 og nam þar hjá Joseph Bonnet. Að því loknu hóf Páll störf við tónlist á Íslandi. Hann varð forystumaður í íslensku tónlistarlífi um áratugi og orgelsnillingur. Páll var stjórnandi Lúðrasveitar Reykjavíkur frá 1924-1936 og skólastjóri Tónlistarskólans í Reykjavík 1930 til 1957. Hann var organisti Fríkirkjunnar í Reykjavík 1926-1939 og síðan við dómkirkjuna í Reykjavík frá 1939-1967. [Wikipedia]

---

Ragnar Jónsson (1904-1984)

Kría

Minnisvarði um Ragnar Jónsson í Smára.

Minnisvarðinn stendur í trjálundi milli Eyrarbakka og Stokkseyrar og er eftir Sigurjón Ólafsson

---

Minnisvarði um drukknaða frá Eyrarbakka

Til minningar um sjómenn sem farist hafa frá Eyrarbakka.
Á stallinum stendur: Björgunarsv. Björg.

Verkið er eftir Vigfús Jónsson og stendur þar sem verslunarhús og pakkhús stóðu áður.

---

Vb. Hafrún ÁR 28

Til minningar um skipverja á vb. Hafrúnu ÁR 28 sem fórst 2. mars 1976.

Minnisvarðinn stendur í kirkjugarðinum á Eyrarbakka.

---

Rafstöð á Eyrarbakka

Til minningar um rafstöðina á Eyrarbakka 1919-1947.
Kasthjól af síðasta rafal rafstöðvarinnar.

Verkið stendur við aðalgötuna í gegnum þorpið

---

Laugarvatn

Bjarni Bjarnason (1889-1970)

Bjarni Bjarnason skólastjóri
1929-1959.
Alþingismaður 1934-1942.

Brjóstmynd eftir Ásmund Sveinsson. Minnisvarðinn stendur við Héraðsskólann á Laugarvatni

---

Húnbogi Hafliðason (1891-1977)

Minningarreitur Húnboga Hafliðasonar
frá Hjálmsstöðum
f. 27.11.1891 – d. 12.2.1977

Reiturinn er rétt vestan við byggðina á Laugarvatni

---

Jónas Jónsson (1885-1968) frá Hriflu

Gagnfræðapróf Akureyri 1905. Nám í lýðháskólanum í Askov á Jótlandi 1906–1907, í kennaraháskólanum í Kaupmannahöfn 1907–1908. Kynnti sér skólamál í Þýskalandi, Frakklandi og Englandi 1908–1909 með styrk úr landssjóði, dvaldist þá m.a. eitt missiri á Ruskin College í Oxford.

Kennari við unglingaskólann á Ljósavatni 1905–1906. Kennari við Kennaraskólann í Reykjavík 1909–1918. Skólastjóri Samvinnuskólans frá stofnun hans haustið 1919–1927 og 1932–1955. Skipaður 28. ágúst 1927 dóms- og kirkjumálaráðherra, lausn 20. apríl 1931, skipaður 20. ágúst 1931 dóms- og kirkjumálaráðherra að nýju, lausn 28. maí 1932, en gegndi störfum til 3. júní.

Kosinn 1925 í bankamálanefnd, 1926 í alþingishátíðarnefnd. Í dansk-íslensku ráðgjafarnefndinni 1926–1939. Í Þingvallanefnd 1928–1946. Í menntamálaráði 1934–1946. Tók sæti í bankaráði Landsbankans 1927 og 1936, í orðunefnd 1935–1944. Forseti Þjóðvinafélagsins 1940–1941. Í skipulagsnefnd atvinnumála 1934. Formaður Framsóknarflokksins 1934–1944. Í bæjarstjórn Reykjavíkur 1938–1942. Í skipulagsnefnd bygginga við Lækjargötu 1943.

Landskjörinn alþingismaður 1922–1934, alþingismaður Suður-Þingeyinga 1934–1949 (Framsóknarflokkur).

Dóms- og kirkjumálaráðherra 1927–1931 og 1931–1932.

Milliþingaforseti efri deildar 1932 og 1933.

Afkastamikill rithöfundur, skrifaði bækur, bókarkafla og greinar í blöð og tímarit. Samdi kennslubækur, oft endurprentaðar, og skrifaði greinar um menn og málefni: skólamál, samvinnumál, þjóðfélagsmál o. fl. — Jónas Kristjánsson annaðist útgáfu bókarinnar: Jónas Jónsson frá Hriflu. Ævi hans og störf (1965). Indriði G. Þorsteinsson skrifaði: Samtöl við Jónas (1977). Guðjón Friðriksson skrifaði ævisögu Jónasar Jónssonar í þremur bindum: Með sverðið í annarri hendi og plóginn í hinni. Dómsmálaráðherrann. Ljónið öskrar (1991–1993).

Ritstjóri: Skinfaxi (1911–1917). Tímarit íslenskra samvinnufélaga (1917–1925). Samvinnan (1926– 1928 og 1931–1946). Ófeigur (1944–1956). Landvörn (1946). Landvörn (1948–1953). [Alþ.]

Minnisvarðinn með brjóstmynd eftir Einar Jónsson stendur í skógarlundi á Laugarvatni.
Aðrir minnisvarðar um Jónas er við Sambandshúsið við Sölvhólsgötu í Reykjavík og við háskólann á Bifröst..

---

Laugarvatnshjónin
Böðvar Magnússon (1877-1966) – Ingunn Eyjólfsdóttir (1873-1969)

Þau tengdust Laugarvatni sterkum böndum. Forfeður Ingunnar höfðu búið á Laugarvatni óslitið í margar aldir en Böðvar flutti þangað 10 ára gamall með föður sínum Magnúsi Magnússyni, sem var seinni maður Ragnheiðar Guðmundsdóttur, móður Ingunnar.Böðvar og Ingunn hófu búskap í Útey í Laugardal árið 1900 en árið 1907 tóku þau við búi á Laugarvatni eftir foreldra sína og bjuggu þar stórbúi í tvo áratugi. Þau eignuðust tólf börn, sem komust til fullorðinsára, 11 dætur og einn son. Afkomendur þeirra voru hátt á sjötta hundrað árið 2014.Stofnun héraðsskóla á Suðurlandi og staðarval átti sér langan aðdraganda. Talið er að ákvörðun Laugarvatnshjónanna um að láta ættaróðal sitt af höndum undir skólasetur hafi skipt sköpum um endanlegt staðarval og flýtt fyrir byggingu skólans sem tók til starfa árið 1928. Héraðsskólinn hefur síðan verið tákn Laugarvatns og minnisvarði um hugsjón Böðvars og Ingunnar um að staðurinn yrði mennta- og menningarsetur.Böðvar var snemma landsþekktur vegna baráttu sinnar fyrir stofnun héraðsskólans og ritstarfa. Hann var formaður byggingarnefndar skólans, fyrsti formaður skólanefndar og sat í skólanefnd um árabil. Böðvar var hreppstjóri Laugarvatnshrepps í 58 ár frá 1902-1960. Eftir hann liggja m.a. bækurnar Undir tindum, ævisöguþættir og sagnir og Dýrasögur auk fjölda tímarits- og blaðagreina. [Texti á upplýsingaskilti á staðnum]

Minnisvarðinn stendur sunnan við Menntaskólann á Laugarvatni í litlum trjálundi.

---

Ungmennafélag Íslands

Ungmennafélag Íslands óskar skólunum að Laugarvatni og Laugdælingum til hamingju með glæsilegan íþróttaleikvang. Þökkum fyrir góða aðstöðu og veitta aðstoð við framkvæmd 21. landsmóts UMFÍ 14.-17. júlí 1994.
Ungmennafélag Íslands.

---

Rangárvallasýsla

Ido Keinan (1979-2004)

In loving memory of Ido Keinan who passed away in a blizzard
so close to the safe hut nearby yet so far at only 25 years old.
June 27th 2004. 

Varðan er við Hrafntinnusker, innan við 30 mínútna gang frá sæluhúsinu

---

Bormenn Íslands

Reist af Bormönnum Íslands 
(Starfsmönnum Jarðborana ríkisins) 1968

Minnisvarðinn stendur skammt frá Sigölduvirkjun

---

Gunnarsholt

Gunnlaugur Kristmundsson (1880-1949)

Gunnlaugur fæddist 26. júní 1880 á Þverá í Núpsdal, V-Hún., hann lést 19. nóvember 1949.

Gunnlaugur Kristmundsson var sandgræðslustjóri árin 1907-1947.
Þegar hann tók til starfa var öflugasta leiðin til að hindra framrás sandsins að hlaða grjótgarða eða sandvarnargarða og melgresi var síðan sáð í skjóli garðanna til að binda sandinn.
Stofnunin hefur nú starfað frá 1907, hét fyrst Sandgræðsla Íslands, svo Landgræðsla ríkisins og nú Landgræðslan. 

Brjóstmyndina og minnisvarðann sjálfan gerði Ríkarður Jónsson og stendur hann í Gunnarsholti. Varðinn var afhjúpaður í Gunnarsholti 26. júlí 1951. Vinir Gunnlaugs úr Hafnarfirði, nokkrir Rangæinga o. fl. fluttu þar ávörp. 
Gunnlaugur Kristmundsson mun ávallt verða talinn einn mesti og bezti sonur Íslands í ræktunarmálum þjóðarinnar. [Sandgræðslan 50 ára; Sveinn Runólfsson].
Minnisvarði um Gunnlaug og systkini hans er í Systkinalundi við Hvaleyrarvatn í Hafnarfirði.

---

Páll Sveinsson (1919-1972)

Páll Sveinsson var sandgræðslustjóri og síðar landgræðslustjóri frá 1954 til 1972. Hann tók við af Runólfi bróður sínum og gegndi starfinu til æviloka. 

Vart var stingandi strá í Gunnarsholti er þeir bræður, Runólfur og Páll, hófu þar ræktun og uppbyggingu árið 1947. Þeir breyttu þar örfoka hraunbreiðum og svörtum söndum í iðgræn tún og langstærsta holdanauta- og fjárbú sem nokkurn tíma hefur verið starfrækt á Íslandi.

Þá vann Páll í samvinnu við bændur að uppgræðslu á Skógasandi, Sólheimasandi og víða í Austur-Skaftafellssýslu. Hann hóf einnig notkun flugvéla við dreifingu fræs og áburðar í góðri samvinnu við flugmenn sem gáfu vinnu sína við þessi störf. Þegar landgræðsluvélin, Douglas DC 3, var tekin í notkun, 1973, þótti því við hæfi að hún bæri nafn hans. {Friðrik G. Olgeirsson: Ræktun fólks og foldar. Rv. 2009.]

Ragnar Kjartansson gerði brjóstmyndina. Minnisvarðinn stendur í Gunnarsholti

---

Runólfur Sveinsson (1909-1954)

Runólfur Sveinsson var sandgræðslustjóri frá vori 1947 til 4. febrúar 1954. Runólfur var fæddur að Ásum í Skaftártungu 27. desember 1909, sonur hjónanna Sveins Sveinssonar bónda og Jóhönnu M. Sigurðardóttur. Hann lést af slysförum 4. febrúar 1954. 

Ríkarður Jónsson gerði brjóstmyndina. Minnisvarðinn stendur í Gunnarholti. Annar minnisvarði um Runólf Sveinsson er á Hvanneyri.

---

Runólfur Sveinsson (1909-1954) – Valgerður Halldórsdóttir

Minningarlundur um Runólf Sveinsson landgræðslustjóra og Valgerði Halldórsdóttur frá Hvanneyri, ræktaður af niðjum þeirra og vandamönnum. Júní 1990.

Jóhanna M. Sigurðardóttir – f. 21. 10. 1879 – d. 2. 6. 1968
Sveinn Sveinsson – f. 5. 12. 1875 – d. 4. 1. 1965

Þessir minnisvarðar eru í gróðurlundi austan við Gunnarsholt. Aðrir minnisvarðar um Runólf Sveinsson eru í Gunnarsholti og á Hvanneyri. Sjá hér að ofan.

---

Kirkja í Gunnarsholti

Péturskirkja stóð í Gunnarsholti frá öndverðri kristni á Íslandi til ársins 1837.

Allt hold er sem gras og öll vegsemd þess sem blóm á grasi, grasið skrælnar og blómið fellur en orð Drottins varir að eilífu. 1. Pétursbréf, 1:24-25. [Áletrun á steininum]

---

Oddi

 Í minningu þeirra sem hvíla fjarri þessum grafreit.

Ljós er þar yfir
sem látinn hvílir. – Matthías Jochumsson 

Steinninn er í kirkjugarðinum í Odda

---

Landsveit

Þessi steinn stendur við Skarð í Landsveit. Á steininum er skjöldur og á honum stendur:

“Með vinsemd og virðingu til handa húsbændunum
Skarð, Landsveit
Með þökk fyrir allt 
Vinnufólkið 1950-1999.”

---

Eyjólfur Guðmundsson (1857-1940)

Eyjólfur Guðmundsson landshöfðingi,
bóndi í Hvammi á Landi
1857-1940.

Oddviti Landmannahrepps í 56 ár.
Baráttumaður fyrir uppgræðslu og stöðvun landfoks.
Forgöngumaður um nýtingu fallvatna til raforkuframleiðslu.

Minnisvarði reistur á 150 ára afmæli Eyjólfs hinn 3. desember 2007 af
Rangárþingi ytra, Landgræslu ríkisins í Gunnarsholti, Landsvirkjun og
Heklusetrina Leirubakka.
Lágmyndin er eftir Ríkarð Jónsson.

Minnisvarðinn stendur við Brúarlund á Landi.

---

Guðni Jónsson 1901-1974

Guðni Jónsson Prófessor 1901 – 1974

Dr. Guðni Jónsson var einn áhrifamesti og mikilvirkasti sagnfræðingur og útgefandi íslenskra fræða á 20. öld. Hann ólst upp á Leirubakka þar sem hann kynntist þjóðfræði og fornri menningu Íslendinga. Það mótaði líf hans og lagði grunninn að ævistarfinu.

Minnisvarðinn stendur í hlaðinu á Leirubakka í Landsveit.

---

Guðmundur Guðmundsson 1874-1919

Guðmundur Guðmundsson skólaskáld

frá Hrólfsskála í Landsveit.
f. 5.9.1874 – d. 19.3.1919

Vormenn Íslands yðar bíða
eyðiflákar, heiðalönd.
Komið grænum skógi að skrýða
skriður berar sendna strönd.

Minnisvarðinn stendur við Laugaland á Landi

---

Áshildarmýri

Áshildarmýri er gróðurfláki og í jaðri hans að norðan er hraunhóll sem heitir Áshildarhóll. Örnefni eru dregin af nafni Áshildar á Ólafsvöllum, konu Ólafs tvennumbrúna landnámsmanns. Áshildur og Ólafur bjuggu á Ólafsvöllum og synir þeirra voru Ólafur og Þórður.
Ólafur tvennumbrúni sigldi frá Lofoten í Noregi, hann nam Skeið öll milli Þjórsár og Hvítár niður til Sandlækjar. “Hann var hamrammur mjög” segir Landnámabók. Hann liggur í Brúnahaugi undir Vörðufelli.

Áshildarmýrarsamþykkt.
Á Áshildarhól var þing- eða fundarstaður. Árið 1496 söfnuðust bændur úr Árnesþingi þar saman til að mótmæla ánauð og kúgun danskra yfirvalda. Þeir komu sér saman um samþykkt kennda við Áshildarmýri. Í skjalinu er þess krafist að forn réttindi frá 1262 séu virt, lagaleysi og ofsóknum erlendara valdsmanna mótmælt og krafist að helstu landsstjórnendur séu íslenskir. Þessi mótmæli gegn erlendu valdi voru talin mjög mikilvæg og vitnað til samþykktarinnar í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar löngu seinna.

Bræðurnir Þórður og Valdimar Guðmundssynir gáfu Árnesingafélaginu í Reykjavík landspildu við Áshildrmýri til að reisa þar minnismerki og til friðunar sumarið 1945. Þórður Guðmundsson frá Kílhrauni gaf félaginu landspildu til viðbótar við reitinn 201(?) í minningu föður síns og upphaflegra gefenda, afa síns og afabróður. Félagið reisti hér minnisvarða sem vígður var árið 1948. Árnesingafélagið gróðursetti hér trjáplöntur á hverju ári um áratuga skeið. Reiturinn var afhentur Héraðsnefnd Árnesinga til varðveislu og viðhalds árið 2017. [Texti á upplýsingaskiltum.]

---

Hella

Ingólfur Jónsson (1909-1984) á Hellu

Ingólfur Jónsson
Kaupfélagsstjóri, alþingismaður og ráðherra

Verkið er eftir Helga Gíslason.

Stendur á Hellu við Ytri-Rangá. 

---

Sigurður Haraldsson (1919-1998)

Og knapinn á hestbaki er kóngur um stund
kórónulaus á hann ríki og álfur.

Sigurður Haraldsson bóndi í Kirkjubæ.

Sunnlenskir hestamenn minnast með þökk og virðingu verka þinna í þágu hestamennskunnar, með því að reisa þennan minnisvarða hér á Gaddstaðaflötum árið 2004. 

Minnisvarðinn stendur á Gaddstaðaflötum við Hellu.

---

Þorsteinn Björnsson (1886-1973)

Þorsteinn Björnsson, f. 10.12.1886  
Reisti fyrstur hús á Hellu 1927.

Stendur á Hellu við Ytri-Rangá.

---

Búnaðarbanki Íslands

Búnaðarbanki Íslands
Útibúið Hellu opnað 21. mars 1964 Skjöldur á stöpli framan við húsið.

---

Hvolsvöllur

Þeir sem fjarri hvíla

Í minningu þeirra sem hvíla fjarri þessum grafreit

Þótt ég lyfti mér á vængi morgunroðans
og settist við hið ysta haf,
einnig þar mundi hönd þín leiða mig
og hægri hönd þín leiða mig.

Davíðssálmur 139

Minnisvarðinn stendur í nýja kirkjugarðinum á Hvolsvelli.

---

Elías Tómasson 1922-2002

Elías Tómasson frá Uppsölum

Til minningar um Elías Tómasson frá Uppsölum.
F. 14.3.1922 – d. 16.10.2002

Elías gaf hönnun og framkvæmd þessa garðs við Kirkjuhvol í minningu foreldra sinna.

Garðurinn var vígður í ágúst 2005.

Steininn stendur í garðinum við Kirkjuhvol, hjúkrunar- og dvalarheimili á Hvolsvelli.

---

Markús Runólfsson 1928-2002

Markús Runólfsson, Langagerði

Aðalhvatamaður og rekstrarstjóri Kirkjuhvols frá 1985-1998.
F. 25.6.1928 – d. 9.3.2002.

Þann 14. júní 2015 var aðstandendadagur á hjúkrunar- og dvalarheimilinu Kirkjuhvoli á Hvolsvelli. Þar var Markúsar Runólfssonar frá Langagerði minnst sérstaklega.

Dagurinn var sérstaklega hátíðlegur en Kirkjuhvoll fagnar 30 ára starfsafmæli í ár og í tilefni þess var dagurinn með afmælisívafi. Gestum og íbúum Kirkjuhvols var m.a. boðið upp á kaffi og tertur og tónlistaratriði frá Tónlistarskóla Rangæinga og var margt um manninn.

Einn af hápunktum dagsins var þegar gestir minntust Markúsar Runólfssonar frá Langagerði en hann var mikill brautryðjandi þegar hann lagði grunn að heimilinu og rak það fyrstu árin.

Í tilefni af 30 ára afmælinu, 14. júní 2015, var minningarsteinn um Markús afhjúpaður.
[Sunnlenska, 27.6.2015.]

Minningarsteinninn stendur við Kirkjuhvol, hjúkrunar- og dvalarheimili á Hvolsvelli.

---

Pálmi Eyjólfsson (1920-2005)

Pálmalundur

Trjánum í þennan lund var plantað í tilefni af 70 ára afmæli
Pálma Eyjólfssonar, 22. júlí 1990.

Þar sem æskan vill byggja og búa
bjartsýn framtíð er niðjunum tryggð.
Með þeim vorhug skal vinna og trúa,
vera samtaka, efla okkar byggð. (PE)

Aðalhvatamaður að stofnun Pálmalundar var Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir f.v. verkalýðsleiðtogi og alþingismaður.

---

Fljótshlíð

Guðbjörg A. Þorleifsdóttir (1870-1958)

Guðbjörg A. Þorleifsdóttir
Múlakoti, 
gerði garðinn 1897

Minnisvarðinn stendur í garðinum við Múlakot í Fljótshlíð

---

Tómas Sæmundsson (1807-1841)

Tómas Sæmundsson (1807-1841)

Fjölnismaður.

Minnisvarðinn er í Breiðabólstaðarkirkjugarði í Fljótshlíð.

Minnisvarðinn er um 1,4 tonn að þyngd og var honum komið fyrir í kirkjugarðinum árið 1855 og hefur verið töluverð vinna að koma honum þangað.

Nánar er sagt frá minnisvarðanum í dagbók Björns Bjarnasonar

---

Þorsteinn Erlingsson (1858-1914)

Þorsteinn Erlingsson 
1858-1914

Mig langar að sá enga lýgi þar finni,
sem lokar að síðustu bókinni minni.

Reist að tilhlutan Rangæingafélagsins í Reykjavík 1958
Brjóstmyndin er eftir Nínu Sæmundsson myndhöggvara.

Minnisvarðinn stendur við fossinn Drífanda í Fljótshlíð.

---

Óskar Sigurjónsson (1925-2012)

Til minningar um Óskar Sigurjónsson
f. 16.8.1925 – d. 10.10.2012

forstjóra Austurleiðar h/f og frumkvöðul í ferðaþjónustu.

Þann 16. ágúst sl. var afhjúpaður minnisvarði um Óskar Sigurjónsson í Húsadal í Þórsmörk. Það var fjölskylda Óskars og gamlir starfsmenn Austurleiðar sem komu saman til að fagna þessum viðburði og eiga saman stund í náttúrufegurðinni í Þórsmörk. 

---

Skógar

Jón Jósep Jóhannesson (1921-1981)

Til minningar um Jón Jósep Jóhannesson
f. 11.3.1921  d. 5.5 1981.

Kennari og skógræktarfrömuður.
Jón var aðal hvatamaður að skógrækt í hlíðunum ofan við Skógaskóla.
Vorið 1950 hófu nemendur að gróðursetja tré undir stjórn Jóns Jóseps.
“Hvað ungur nemur gamall temur.”
Nemendur 1949-1950. 

Minnisvarðinn stendur í skóginum í hlíðunum ofan við Skógaskóla

---

Sigurður Einarsson (1899-1967)

Séra Sigurður Einarsson skáld í Holti
f. 29.10.1899, d. 23.2.1967 

Komið heil, komið heil til Skóga
hér heilsa störfin tvenn og þrenn,
 – og börn á gamla Ísland enn,
sem ætla sér að verða menn.

Vangamyndin eftir Ragnhildi Stefánsdóttur (RS1988).

Minnisvarðinn stendur í hlíðunum ofan við Skógaskóla.

---

Þorsteinn Erlingsson (1858-1914)

Þorsteinn Erlingsson fæddur að Stóru-Mörk undir Eyjafjöllum 1858 – d. 1914.

Jeg trúi því sannleiki
að sigurinn þinn
að síðustu vegina jafni.

Brjóstmyndin er eftir Ríkarð Jónsson (1960)
Minnisvarðinn stendur í hlíðunum ofan við Skógaskóla

---

Halldór Jón Stefánsson (1831-1901) – Geirlaug Einarsdóttir (1835-1910)

Minning: Rauðafellshjónin
Halldór Jón Stefánsson f. 1.6.1831 – d. 16.5.1901
Geirlaug Einarsdóttir, f. 16.7.1835 – d. 22.5.1910.

Leiðið er týnt. Finnst ekki.

Björgvin Árni Ólafsson fæddur að Álftarhóli í Austur-Landeyjum 9.3.1917 gerði töflu þessa um afa og ömmu úr föðurætt sinni 1994.

Minningarskjöldurinn stendur í Eyvindarhólakirkjugarði

---

Kirkja í Holti undir Eyjafjöllum

Minnismerki um Holtskirkju reist af sóknarbörnum Ásólfsskálasóknar árið 1939.

Kirkja var lögð niður í Holti árið 1889 og flutt að Ásólfsskála. Í stað kirkjunnar var reist minnismerki til minningar um Holtskirkju. Kirkjan skekktist á grunni í óveðri árið 1888 og þess vegna var ákveðið að byggja hana frekar að Ásólfsskála en endurbyggja að Holti. Á Ásólfsskála hafði verið kirkja í kaþólsku.

,,Merkið er 4.25 m á hæð, fjórstallað með með stöplum og súlum á hliðum og krossi efst. Múrhúðað með silfurbergi og kvarzi og hrafntinnu neðst.”

,,Hinn gamli kirkjugarður í Holti er vel hirtur og er nú unnið að því að gera hann að skrúðgarði. Og nú er minnismerkið risið í miðjum garðinum. Annaðist Kornelíus Sigmundsson múrarameistari byggingu þess eftir fyrirsögn sóknarprestsins og er verk hans prýðilega af hendi leyst. Sunnudaginn 8. [okt. 1939] fór svo fram merkileg og sérstæð guðsþjónusta í Holti. For hún fram við merkið í garðinum. Afhjúpaði sóknarprestur minnismerkið og kom þá í ljós þessi áletrun á neðsta stalli merkisins: ,,Til minningar um Holtskirkju og þá sem í þessum reit eru grafnir. Reist af sóknarfólki í Ásólfsskálasókn 1939.” [Úr grein eftir Sigurgeir Sigurðsson. Kirkjuritið, 5(9):408.]

Eins og sjá má af lýsingunni í Kirkjuritinu og myndunum hefur minnismerkinu verið breytt nokkuð en hæðin og lagið er það sama. Þó virðist hafa verið fyllt upp í bil á milli fjögurra súlna sem stóðu frítt við miðju merkisins. Þannig að því hefur verið nokkuð breytt frá upphaflegu útliti.

Minnismerkið hefur verið málað og áletrunin á skildinum er ekki sú sama og upphaflega lýsingin gefur til kynna. Hvar upphaflegi skjöldurinn er veit ég ekki.

---

Gert 29. okt. 2024
Lagað 31. jan. 2025.

---